خود درماني در بين مردم کشور ما نيز بسيار شايع است و در ايران تقريباً همه خانواده ها به طور روزانه مصرف کننده دارو هستند به طوري که براساس گزارش هاي منتشر شده، هر ايراني سالانه نزديک به 340عدد دارو مصرف مي کند که اين عدد بيش از استانداردهاي جهاني است جالب تر اينکه ايراني ها بیش از 10  درصد مجموع داروهاي کشور را بدون مشورت با پزشک و خودسرانه مصرف مي کنند! (اين در حالي است که ميزان مصرف خودسرانه دارو در ديگر کشورهاي جهان تنها 2 تا 3 درصد است) مسکن ها، قطره هاي چشمي و آنتي بيوتيک ها به ترتيب بيشترين ميزان مصرف خودسرانه را به خود اختصاص مي دهند. بد نيست بدانيد آنتي بيوتيک ها به علت نوع تاثير دارويي، بدترين داروهايي هستند که به اين شيوه مصرف مي شوند چرا که در صورت عدم نياز بدن اين داروها مانند سم عمل مي کنند و ميکروب بدن را نسبت به داروها مقاوم مي کنند و در صورت ايجاد عفونت در درمان بيماري موثر نخواهند بود. کشور ما به لحاظ مصرف دارو جزء 20 کشور نخست دنياست و نرخ مصرف خودسرانه دارو در ايران نسبت به متوسط جهاني تقريباً ? برابر است که اين موضوع برنامه ريزي صحيح براي حل اين مشکل و در وهله اول اقدام فرهنگي براي تغيير در باورهاي مردم در ارتباط با خطرات جبران ناپذير خود درماني و مصرف بي رويه دارو را مي طلبد چه، بسيارند افرادي که به دليل ناآگاهي حتي داروهاي تقلبي و تاريخ گذشته را مصرف مي کنند.
بدون شک مصرف داروها هنگام بروز بيماري، يکي از مهم‌ترين و اساسي‌ترين اقدامات براي مقابله با مشکل و درمان آن است. البته تا اينجا هيچ مشکلي وجود ندارد، ولي وقتي صحبت از مصرف بي‌رويه و خودسرانه دارو مي‌شود، آن وقت است که زنگ خطر سلامت به صدا در مي‌آيد، چراکه متخصصان اعتقاد دارند مصرف خودسرانه داروها نه‌تنها بيماري را بهبود نمي‌بخشد، بلکه مي‌تواند عوارض متعددي نيز در پي داشته باشد.
در اين ميان، مسکن‌ها يکي از پرطرفدارترين داروهايي هستند که خودسرانه و بدون تجويز پزشک براي هر نوع درد و در هر سن و سالي مصرف مي‌شوند، غافل از اين‌که مصرف بي‌رويه و نادرست اين داروها هم مي‌تواند براي سلامت خطرناک باشد. البته عده‌اي هم سعي مي‌کنند به جاي قرص و کپسول، با استفاده از شياف‌ها و آمپول‌هاي مسکن، عوارض را کاهش دهند، در حالي که نمي‌دانند اين داروها هم بي‌خطر نيست.

عوارض جانبي مصرف داروهاي مسکن را جدي بگيريد

درد از علائم هشداردهنده بدن است. به همين دليل مصرف داروهاي مسکن بيش از سه روز توصيه نمي‏شود زيرا ممکن است درد ناشي از عارضه‏اي جدي باشد. به علاوه استفاده بيش از حد از داروهاي مسکن عوارض جانبي نيز به دنبال دارد. وقتي درد چکش‏وار بر سر فرود مي‏‏‏‏‏آيد، وقتي دندان‏درد امان نمي‏دهد و هنگامي که کمردرد جهنم را جلوي چشم مي‏آورد، تنها فکر انسان رهايي هرچه سريع‏تر از اين حس ناخوشايند است. در چنين مواقعي در کيف بسياري از افراد قرص‏هاي مسکن يافت مي‏شود. داروهايي چون استيل ساليسيليک اسيد ASA، پاراستامول، ديکلوفناک يا ايبوپروفن از جمله مسکن‏هايي هستند که بدون تجويز پزشک در داروخانه‏ها به فروش مي‏رسند.از ساير عوارض عمومي مسکن ها سفت شدن ناحيه گردن، تورم قوزک پا، تغييرات بينايي، تغييرات در خلق و خو و زنگ زدن گوش است. از آنجايي که هر دارويي بايد در کبد تجزيه و تحليل شده و به ساير نقاط بدن برسد، مصرف بيش از حد داروها و مسکن ها به کبد آسيب زده و در دراز مدت باعث کبد چرب، سرطان کبد و انواع بيماري هاي کليوي مي شود.مصرف بي رويه آنتي بيوتيک ها براي کودکان عوارض جبران ناپذيري دارد و خانواده ها بايد به اين نکته  توجه کنند. سال 1940 که آنتي بيوتيک با مطالعات الکساندر فليمينگ اسکاتلندي اختراع شد 100 نوع ميکروب  را از بين مي بُرد اما در حال حاضر آنتي بيوتيک ها فقط روي 5 نوع ميکروب اثر مي گذارند  و علت آن مصرف بي رويه آنتي بيوتيک ها و مقاومت بدن برابر اين داروي ضد ميکروبي است.

عوارض،مراقبت ها،توصيه ها و روش هاي جايگزين

امروزه بطور فزاينده در جهت رفع يا کاهش انواع درد از فراورده هاي تسکين بخش ‌ مختلف استفاده مي شود. برخي ازمصارف بدنبال توصيه اقوام ،آشنايان افراد فاقد صلاحيت علمي وبدون در نظر داشتن شرايط خاص افراد انجام مي شود.در صورتيکه مصرف برخي از دارو ها با توجه به بيماري هاي گوناگون سبب تشديد عوارض جنبي يا تداخل داروئي شده و ضرر اين موضوع از منافع آن فزوني مي يابد.
متاسفانه مصرف بي رويه وبدون درنظر داشتن سوابق بيماري و زمينه هاي جسمي درافراد موجب خطرات فراواني مي شود. از جمله عوارض داروهاي مسکن غيراستروييدي نظيرآسپرين ،بروفن ،پيروکسيکام ملوکسيکام ،ديکلوفناک ،ايندومتاسين ،تولميتين ،مفناميک اسيد و...... مي تواند موجب وزوز گوش و تاثير بر شنوايي ،بروز انواع افزايش حساسيت ، تشديد آسم، عوارض گوارشي نظير زخم و يا خونريزي معده واثني عشر ،بيماري کبدي ،مستعد نمودن براي کاهش انعقاد پذيري و خونريزي پوستي – مخاطي و آسيب هاي کليوي ،قلبي و عروقي شود. مصرف بيش از حد استامينوفن هم از طريق تبديل آن به موادي نظير استالدييد ميتواند موجب آسيب و تخريب بافت کبد شود. هرچند بطور استثناء مصرف آسپرين در برخي از بيماران قلبي موجب پيشگيري از ايجاد لخته هاي خوني و کاستن از انقباض و انسداد عروق درمحل هاي تنگي هاي عروق قلبي مي شود ولي برخي ازمطالعات علمي نشانگر اين است که مصرف بي رويه عمده مسکن ها خطر ابتلا به سکته قلبي را در افراد مبتلاء به بيماري قلبي و حتي افراد سالم را دربر دارد.

مصرف مسکن از نوع قرص و آمپول

داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي که معمولا با عنوان NSAIDs شناخته شده و براي کاهش درد و تب مصرف مي شوند به نظر عوارض جانبي اندکي دارند. بيشتر افرادي که از انواع غيرنسخه اي NSAIDs مصرف مي کنند، اين داروها را براي تسکين سردرد يا دردهاي ماهيچه اي موثر مي دانند. همچنين برخي افراد از اين داروها جهت بهبود علائم آرتريت استفاده مي کنند. اگرچه اين داروها به بهبود کيفيت زندگي کمک مي کنند اما در عين حال عوارض جانبي را نيز متوجه فرد مي سازند. دکتر «ميرون تونگ» از موسسه تحقيقات پزشکي «هانتينگتون» در کاليفرنيا گفت:داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي جزو پرمصرف ترين و شناخته شده ترين داروها در جهان هستند. بررسي ها حاکي از آن است که مصرف متداول و دوز بالاي اين داروها، خطر بلندمدت حمله قلبي، سکته مغزي، نارسايي کبدي و زخم ها را افزايش مي دهد. همچنين اين داروها ممکن است با داروهاي افسردگي تداخل پيدا کنند.

عوارض مصرف بيش از حد ژلوفن

در واقع، ژلوفن نوعي داروي ضد التهاب غيراستروئيدي است که در درمان و کاهش دردها و التهاب‌هاي ناشي از التهاب روماتيسمي مفاصل و پوکي استخوان، تب، دردهاي خفيف تا متوسط و درمان اوليه دردهاي قاعدگي به کار مي‌رود. علاوه بر موارد کاربردي که براي ژلوفن (ايبوپروفن) اشاره کرديم، از اين دارو در تسکين سردرد، دندان‌درد و دردهاي عضلاني نيز استفاده مي‌شود. در سرماخوردگي و آنفلوآنزا نيز ژلوفن براي کاهش درد به کار مي‌رود.اسهال، حالت تهوع و استفراغ، سوء‌هاضمه شامل نفخ و درد شکمي، هرگونه درد در ناحيه معده يا روده‌ها جزو عوارض شايع اين مسکن‌ها و ضد التهاب‌ها به شمار مي‌رود.

سابقه زخم ‌معده يا دوازدهه و خونريزي گوارشي

خانواده داروهاي موسوم به داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي (موسوم به NSAIDS) که شامل آسپيرين،‌ ايبوپروفن، ناپروکسن و نيز داروهاي سلکسيب (سلبوکس) هستند مي‌توانند باعث صدمه ديدن سلول‌هاي محافظ جدار معده و دوازدهه شوند و در نتيجه امکان بروز زخم‌هاي گوارشي و خونريزي‌هاي گوارشي را بيشتر کنند. تحقيقات نشان داده که مصرف اينگونه داروها دومين علت بروز زخم‌‌هاي گوارشي است.

اگر مشکل گوارشي، ترشح افزايش اسيد معده، ريفلاکس يا ترش کردن و سابقه زخم يا خونريزي گوارشي داريد؛ بهتر است از اين گروه از داروها استفاده نکنيد يا اگر مجبور به استفاده از آنها هستيد آنها را حتما همراه با غذا يا شير بخوريد.